PHEBUS

İki ana bölüme ayrılan kitabın ilk bölümünde, Osmanlı Devleti´nin kuruluşundan kitabın yayınlandığı dönem sürmekte olan Kırım Harbi´ne kadarki Osmanlı tarihi ana hatlarıyla okurlara sunulmuş; ikinci bölümündeyse Osmanlı Devleti´nin coğrafyası, ekonomisi ve demografik yapısı tanıtıldıktan sonra, imparatorluğun göz bebeği İstanbul´a geniş bir yer ayrılmıştır. Parnasizmin kurucusu ünlü Fransız şair Theophile Gautier´in önsözünü kaleme aldığı kitapta, İstanbul´un kendine has renkli yaşamını ve Boğaz´ın eşsiz manzaralarını yansıtan, çelik baskı 20 adet gravür yer alıyor. Şark usulü tezyinli ve oryantal figür dekorlu, görkemli orijinal cildinde... Sayfa kenarları altın yaldızlıdır.

Kırım Harbi sebebiyle gözlerini Doğu´ya çeviren Avrupa kamuoyuna, pek çok farklı unsurdan meydana gelen Osmanlı İmparatorluğu´nu kurumları, adetleri, ırkları, halkları ve dinleriyle tanıtmak maksadıyla, Fransız tarihçi Theophile Lavallee (1804-1866) tarafından kaleme alınmış bir Osmanlı tarihi kitabı... 17 adet çelik baskı gravür içeren kitap, şark usulü tezyinli ve oryantal figürlü, görkemli orijinal cildindedir.

St. Petersburg´u ziyaret eden Pers elçisi Abdül Hasan Han´ın; filler eşliğinde hareket eden heybetli muhafızları, görkemli at arabası ve elmaslarla süslü beyaz kaşmir kumaştan göz kamaştırıcı kostümüyle geçisini seyreden ve bu geçiş merasiminden oldukça etkilenerek Asya´ya, özellikle İran´a gitmek için büyük bir arzu duyan Rus ressam ve gezgin Alexey Saltykov´un (1806–1859) İran seyahatnamesi... Prens Nikolay Saltykov´un torunu olan Alexey´in anlatımına 20 adet çelik baskı gravür eşlik ediyor. Şark usulü tezyinli ve oryantal figürlü, görkemli orijinal cildinde... Sayfa kenarları altın yaldızlıdır.

Suriye, İran ve Türkiye´de geçirdiği 10 yıl boyunca Arapça, Farsça ve Türkçe dillerine hakim olan Fransız oryantalist François Petis de la Croix´nın (1653-1713), Binbir Gece Masalları tarzında kaleme aldığı "Bin Bir Gün" isimli peri masalları derlemesi... Müzayedemizde sunduğumuz nüsha, ilk olarak 1710 - 1712 yılları arasında beş cilt halinde yayınlanan eserin, yayıncı E. Dupuis tarafından gençlerin kullanımına yönelik olarak hazırlanan 1855 tarihli baskısıdır. Masallara, A. Gaillard tarafından çizilen 500 adet çelik baskı illüstrasyon eşlik ediyor. Doğu ve Batı tarzı desenleri zarifçe buluşturan, yaldızlı, kabartmalı ve görkemli orijinal cildinde... Sayfa kenarları altın yaldızlıdır.

Giderek artan seyahat kolaylıklarıyla gezginlere kapalı olan kapıları 19. yüzyılın başından itibaren ardına kadar açılan Doğu´ya ayak basıp bu topraklara dair en kapsamlı seyahatnameyi Batılı okurlara sunan ekibin Suriye, Kutsal Topraklar ve Küçük Asya izlenimleri... W. H. Barlett, William Purser ve Thomas Allom´un çarpıcı gravürleri eşliğinde... Kabartma desenli ve altın yaldızlı, çok zarif, orijinal ciltleri içinde... Sayfa kenarları altın yaldızlıdır.

Sultan İkinci Mahmud döneminde Britanya Büyükelçiliği´nin rahibi olarak 1821-24 ve 1831-32 yılları arasında İstanbul´da yaşayan Robert Walsh´ın (1772-1852), sonraki yıllarda bu şehirden dostlarına yazdığı mektupları derleyerek meydana getirdiği ünlü eseri... Yeniçeri Ocağı´nın kaldırılışı, Yunan İsyanı, büyük İstanbul Yangını gibi çalkantılı olayların yaşandığı II. Mahmud döneminde İstanbul´da yaşayan ve tüm bu olaylara tanık olan Walsh´ın birinci elden gözlemlerini aktardığı esere, Thomas Allom´un büyüleyici gravürleri (43+53 gravür) eşlik ediyor... Ustalıkla yapılmış, deri sırtlı ve Doğulu figür dekorlu yeni ciltlerinde...

Venedik büyükelçisi Giovanni Sagredo (1616-1682) tarafından 1640 yılında İtalyanca kaleme alınan "Memorie istoriche de monarchi ottomani" (Osmanlı Hükümdarlarının Tarihi Hatıraları) isimli kitabının, Fransızcaya çevrilen 1742 tarihli baskısı... Döneminin, iç kapakları ebrulu, tümüyle deri ciltleri içinde... Sayfa kenarları kırmızı boyalıdır.

Fransız oryantalist Barthelemy d´Herbelot (1625-1695) tarafından Batılı aydınlara Doğu hakkında doğru bilgiler aktarmak ve kalıplaşmış önyargıları kırmak maksadıyla bir nevi "kavramlar sözlüğü" şeklinde kaleme aldığı ve uzun yıllar boyunca İslam dünyası hakkında bilgi edinmek isteyenlerin başucu kitabı olmuş, ansiklopedik çalışması... İç kapakları ebrulu, deri dönem cildinde... Sayfa kenarları kırmızı boyalıdır.

Alman matematikçi, haritacı ve kaşif Carsten Niebuhr´ın 1761 - 1767 yılları arasında gerçekleşen Arabistan yolculuğu sırasındaki gözlemlerini ve keşiflerini aktardığı çalışması... Anlatıma çok sayıda bakır baskı katlanır levha, harita ve gravür eşlik ediyor. Döneminin, iç kapakları ebrulu, tümüyle deri ciltleri içinde...

Türklere karşı özel bir ilgisi olan Fransız tarihçi Michel Baudier´in (1589-1645), Bizanslı yazar L. Chalkondyles ile Paul Jove, Leon Clavius, Lonicerus ve başka isimlerden derlediği, 1300´den 1617´ye kadarki Osmanlı tarihi... Döneminin vellum cildi içinde... 

İskoç gezgin William Lithgow´un (1582-1645), 19 yıl boyunca Avrupa, Asya ve Afrika´da "yürüyerek" 36.000 mil katettiğini iddia ettiği seyahatlerini, ahşap oyma baskı gravürler eşliğinde okurlara sunduğu kitabı... "The Societ of Writters to the Signet" kabartma logolu, deri sırtlı cildinde... Sayfa kenarları kırmızı boyalıdır.

Fransız seyyah Jean-Baptiste Tavernier (1605-1689), 11 ay boyunca İstanbul´da yaşamış ve bu süre içinde hem şehri gezmiş hem de Topkapı Sarayı ve Harem Dairesi hakkında biri Fransız, diğeri İtalyan kökenli iki saray hizmetkarından edindiği bilgileri, doğrudan gözlemleriyle birleştirerek bu eseri kaleme almıştır. Tavernier’ın bu eseri, Osmanlı İmparatorluğunun duraklama devri olan 17. yüzyılda, imparatorluk yaşamını ve saray düzenini bir Batılı gözüyle ortaya koyması bakımından büyük önem taşımaktadır. Özellikle Topkapı Sarayı hakkında verilen bilgiler, kitaba bir belge niteliği kazandırmaktadır... Tümüyle deri dönem cildi içinde...

Hollandalı gezgin Cornelis de Bruyn´un (1652-1727), 1678 yılında çıktığı ve 1684 yılında tamamladığı Osmanlı İmparatorluğu ve çevresini kapsayan 6 yıllık İstanbul, Küçük Asya, Kariye, Rodos, Mısır, Suriye ve Kutsal Topraklar seyahati gözlemlerini, harikulade gravürlerle yansıtan meşhur seyahatnamesi... Döneminin, iç kapakları ebrulu, tümüyle deri ciltleri içinde... Sayfa kenarları kırmızı boyalıdır.

Osmanlı İmparatorluğu´nun Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarına uzanan topraklarının, J. J. Hellert tarafından çizilmiş, gözden geçirilmiş ve düzeltilmiş taş baskı haritalarını ve Konstantinopolis, Rodos, Kosova, Mohaç, Viyana gibi Osmanlı tarihinin seyrini değiştiren kuşatmaların ve muharebelerin açıklamalı planlarını içeren, dev boyutlu, fevkalade bir atlas... İçinde, bazıları katlanır vaziyette 39 gravür harita yer almaktadır. Deri sırtlı, ebru kapaklı dönem cildi içinde...

Ekim - Kasım 1920 tarihleri arasında Madrid´de, Evrensel Posta Birliği tarafından düzenlenen ve Damat Ferid Paşa kabinesinde Posta Telgraf Nazırı olarak görev yapan Mehmed Ali Bey´in de katıldığı kongrenin iki ciltte toplanan belgeleri... Kongreye gönderilen konuların incelendiği ilk cildi, görüşmeleri ve kesin hükümleri içeren ikinci cilt takip ediyor. Her iki cildin başında da "Souvenir du Congres de Madrid (Madris Kongresi Hatırası)" ibaresiyle, Mehmed Ali Bey´in şahsına özel bir matbu sayfa yer alıyor. Ayrıca kitap içinde, bizzat kendisine ithaf edilen kitapların Mehmed Ali Bey´e ulaştırılmasına dair kaleme alınmış ve Bern´den İstanbul´a gönderilmiş bir mektup da bulunuyor. Altın yaldız baskılı, deri sırtlı, orijinal ciltleri içinde...

1. cilt: Mir´at-ı Mekke (7 cüz) - 1-4 arası (1302 baskı) ve 5-7 arası (1303 baskı), 1175 sayfa... 2. cilt: Mir´at-ı Medine (2 cüz) - 1304 baskı, 1343 sayfa... 3. cilt: Mir´at-ı Ceziretü´l Arab (1 cüz) - 1306 baskı, 416 sayfa... 

Zarf üzerinde yer alan yazı: "Hüdavendigar Eyaleti (Bursa) saye-i endaz iclal olan fütüvvetli efendim hazretlerinin pişgah-ı seniyyesine..." Mektup: "Afiyetli Efendim Hazretleri, Fransa Beyzadelerinden Mösyö Varquenusse?, bu defa tacil-ül ... azimet etmiş olup, Devlet-i Aliyye ile Fransa beyninde berkâr olan ... iktizasınca bu makuk Beyzadeler hakkında merasim hürmet ve riayetin icraası lazımadan olmakla Beyzade-i mumailehin ol tarafa vasülünde merasim merbabei ... ve himayetin ifası hususuna himmet buyurulmaları siyakında ... bir kısmı iptidar kılındı. (Mühür) Mustafa Reşid"

Mektup, "Efendim, mektubunuzu aldım. Fotoğrafları da beraber. Hep selamlara teşekkür ederim. İstasyon için İstanbul´a yazdım; aldığım cevabı lâfen gönderiyorum. Hakikaten ... istasyonun ... hem de askerlik cihetinden olan irtibatı dolayısıyla şimdilik mümkün olamayacaktır. Başka bir arzunuz var ise yapdırmağa hazırım. Şu kadar ki kanun ve mantık haricinde olmasın. ... beyinize selam. Büyüklerin ellerinden öperim efendim. Berlin, 22 Eylül 1325. Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Enver." şeklindedir.

"Şark Demir Yolları Kumpanyası Osmanlı Anonim Şirketi - Meşrutiyetperver, Padişah-i Osmaniyan Sultan Mehmed Han-ı Hamis Hazretlerinin Selanik´den Manastır´a vuku bulan seyahat-i şahaneleri münasebetiyle tertib edilen katar-ı mahsusun tarifnamesidir." İçerisinde, seyahat boyunca uğranılan istasyonların isimleri ve bu istasyonlara ulaşılan saatler yazılıdır.

1911 yılında İngiltere´de bulunan Vickers Şirketi´ne siparişi verilen ve devrin en güçlü dretnotların biri olan Reşadiye, dönemin Amirallik Birinci Lordu Winston Churchill, Osmanlı İmparatorluğu´nun yaklaşan savaşta Almanya safında yer alacağına inandığı için kendisinin emriyle Osmanlı´ya teslim edilmemiştir. Ücretinin yarısı Osmanlı Donanma Cemiyeti´nin halktan topladığı yardım paralarıyla ödenen geminin Britanyalılar tarafından adeta gasp edilmesi, Osmanlı toplumunda geniş yankı uyandırmış ve büyük bir öfke doğurmuştu. Öyle ki bu öfke, Almanlarla kurulan yakın temasa bir meşruiyet kazandırmış ve Osmanlı İmparatorluğu´nun Cihan Harbi´nde yer alacağı hizibe girmesinde önemli bir rol oynamıştı... Müzayedemizde sunduğumuz 1913 tarihli son derece zarif tasarımlı broşür, Osmanlı Donanmasına hiçbir zaman katılamayan Reşadiye gemisinin renkli bir görseli ile künye bilgilerini ihtiva etmektedir.

"Euzübillahimineşşeytanirracim, Bismillahirrahmanirrahim.

Ey ahali!... Düşmanlar ... memleketlerimizi istila etmeye başladılar. İzmir´i Rumlar, Adana´yı Fransızlar, Antalya´yı İtalyanlar istila etti, Erzurum´u, Van´ı, Bitlis´i, Sivas´ı, Harput´u Ermeniler´e Trabzon´u, Samsun´u, Rumlara vermeye kalktılar. Fatih Camii´ni, Ayasofya Camii´ni kilise yapmak, Müslümanları İstanbul´dan kovmak istediler... Müslümanlar derhal Ankara´da toplandılar. Büyük bir Millet Meclisi açtılar... Bu sefer İngilizler telaşa düştü. Paraları ortaya saçmaya başladılar... Padişah babamız bunlara razı değilmiş, fetva çıkarmış.... Hiç padişah ordusu milleti birbirine düşürür mü?  ... Allah´a peygambere padişaha itaat edenler Büyük Millet Meclisi´nin emrine tabi olurlar. Biz kim için çalışıyoruz, biz padişah ve millet için çalışmıyor muyuz? Anzavur isminde ki bir kafire mi tabisiniz? ... Artık hakikati anlayınız. Çift ve çubuğunuzla vakit geçiriniz. Kalplerinizi birleştiriniz, milletin büyüklerine muttabi olunuz ki onlar padişahımızı ve vatanımızı kurtarmak isterler...

Maarif Vekaleti, Cumhuriyet sonrasında okullarda kullanılmak üzere, Cumhuriyet'in değerlerine yönelik yeni afişler hazırlanması için çalışmalar başlattı. Müzayedemizde sunduğumuz afiş, bu amaçla üretilen "1 numaralı" afiş olma özelliği taşıyor.

Defter içerisinde, misafirlerin isimleri, meslekleri, memleketleri, otele giriş saatleri, çıkış saatleri gibi bilgiler yer almaktadır. Bu bilgilere bakıldığında, Osmanlı otelinin oldukça geniş bir misafir portföyü olduğu anlaşılmaktadır. Ağırlananlar arasında oyuncu ve tiyatroculardan tutun da rençber, gemici, müfettiş gibi pek çok meslek erbabı vardır. Otel yalnızca Kıbrıslı vatandaşlara değil Anadolu ve Dünya´nın çeşitli köşelerinden insanlara kapılarını açmıştır.

Devlet için üstün hizmetlerde bulunan şahıslara verilen nişanın basım adedi, Darphane kayıtlarına göre 1000´dir. Nişanın merkezinde, kırmızı mine üzerine altın yaldızlı "El Müstenit Bittevfikat El Rabbaniye Abdülaziz Han Melikil Devletül Osmaniye" [Osmanlı Devleti´nin Hükümdarı, Allah´ın yön göstermesine dayanan Abdülaziz Han] yazısı bulunmaktadır. Arka yüzünde ise Osmanlı İmparatorluğu´nun kuruluş yılı kabul edilen 699 (H.) tarihi yazılıdır.

Menteşesi kırık

Osmanlı´da medreselerde yetişen müderrisler ve Fatih döneminde sıbyan mektebine öğretmenler yetiştirmek için Ayasofya ve Eyüp medreselerinde uygulanan pedagojik derslerin dışında, modern anlamda bir öğretmen yetiştirme fikrinden Tanzimat döneminden önce bahsetmek mümkün değildir. Ancak Tanzimat´ın ilanından sonra açılan rüştiye mektepleri ve sıbyân mekteplerine öğretmen yetiştirmek maksadıyla açılan "Dârülmualimîn" mektepleri, bu kurumların ilkidir. 

Aktif Nizam Ordusu, Redif taburları, milis kuvvetler ve jandarma olarak dörde ayrılan tabloda kırmızı ile işaretli bölümler, Sultan II. Abdülhamid dönemindeki gelişimleri göstermektedir.

27 Mayıs Darbesi´ni gerçekleştiren ekibin Kurmay Heyeti içinde olmasına karşın, Madanoğlu ekibi tarafından tasfiye edilerek sürgüne gönderilen 14 MBK üyesi içinde olan Alparslan Türkeş´in, gün ışığına çıkmamış üç mektubu... "Memleketin hali pek perişan, fakat İnönü ve Gürsel, nutuklarla işleri düzelteceklerini sanıyorlar. Şu zavallı milletin ne kötü kaderi vardır, hal şu İsmet paşadan kurtulamadı gitti. Bu günkü fakir, yoksul, düşkün durumumuzun en başlıca sorumlusu olan bu adam, yine bir takım menfaatperestlerin desteği ile milletin başına bela ediliyor." (25 Şubat 1962 tarihli mektuptan) / "Bana gelen bazı gazetelerin yazdığına göre, son zamanlarda Paris´e gitmiş olan Nazım Hikmet şerefine Aydemir Balkan ziyafet tertip etmiş. Sizin bundan haberiniz varmı, yoksa asılsız bir şeymi? Falih Rıfkının aleyhimde olan başyazısını mümkün ise keserek lütfetmenizi rica ederim." (20 Ocak 1962 tarihli mektuptan)